Herstel van een eetstoornis – wat de omgeving niet ziet

Herstellen van een eetstoornis is een complexe en vaak onzichtbare strijd.
De omgeving ziet herstel vaak als een kwestie van zichtbare veranderingen: gewichtstoename bij anorexia of het “er gezond uitzien.” Maar werkelijk herstel gaat veel dieper. Het omvat een innerlijke reis van het aanpakken van psychologische en emotionele uitdagingen die vaak onder de radar blijven.

Een eetstoornis kan worden vergeleken met eender welke andere verslaving.
Net als bij alcohol- of drugsverslaving draait het vaak om het vermijden van angstige gedachten en pijnlijke gevoelens.
Wanneer deze emoties overweldigend zijn, gaan we op zoek naar manieren om deze te dempen of te vermijden.
Voor sommigen is dat overmatig sporten, en bij een eetstoornis wordt er graag controle gezocht in eten: wat wel en niet gegeten wordt, hoeveel, en wanneer.
Op korte termijn lijken deze gedragingen verlichting te bieden – het gevoel van controle kan machtig aanvoelen -, maar op de lange termijn hebben ze hetzelfde destructieve effect als andere verslavingen. Ze houden de persoon in kwestie gevangen in patronen die de fysieke en mentale gezondheid steeds verder ondermijnen.

Dit maakt duidelijk dat herstel niet alleen gaat om wat zichtbaar is, maar om het loslaten van deze diepgewortelde mechanismen en het opnieuw leren omgaan met emoties en gedachten. 

Het onzichtbare gevecht achter een gezond gewicht

Het idee dat een gezond gewicht gelijkstaat aan volledig herstel is een hardnekkige misvatting. Voor veel mensen met een eetstoornis blijft de strijd doorgaan, zelfs wanneer hun lichaam ogenschijnlijk hersteld is. Gewichtstoename of het bereiken van een “gezond” gewicht is slechts een deel van het proces, en vaak het meest zichtbare.
Wat minder zichtbaar is, zijn de blijvende mentale en emotionele worstelingen.

Een belangrijk voorbeeld hiervan is de angst rond maaltijden.
Zelfs na fysieke herstelstappen kunnen maaltijden een bron van enorme spanning blijven.
De controle die ooit als houvast diende, kan nog steeds als een schaduw aanwezig zijn.
Schuldgevoelens na het eten zijn een andere veelvoorkomende uitdaging.
Elke hap kan nog steeds gepaard gaan met een innerlijke dialoog vol kritiek en schaamte, ondanks dat het lichaam deze voeding juist nodig heeft.

Daarnaast kunnen eetstoornisgedachten hardnekkig blijven.
Hoewel de fysieke tekenen van de eetstoornis misschien verdwenen zijn, kan de persoon nog steeds dagelijks te maken hebben met destructieve gedachten.
Dit kan variëren van obsessieve zorgen over lichaamsvorm en gewicht tot het continu onderdrukken van de neiging om oude gewoontes weer op te pakken.
Deze gedachten en gevoelens worden vaak niet gedeeld met de omgeving, waardoor het lijkt alsof iemand volledig genezen is, terwijl er in werkelijkheid nog een intens innerlijk gevecht gaande is.

Herstel van een eetstoornis is daarom niet enkel een kwestie van het lichaam fysiek helen.
Het is een lang proces van leren omgaan met de diepere oorzaken en patronen die aan de eetstoornis ten grondslag liggen, mentaal herstel is dus minstens even belangrijk. 

Herstel zonder ondergewicht: een onderschat verhaal

Niet iedereen met een eetstoornis heeft (zichtbaar) ondergewicht.
Dit is een belangrijk, maar vaak vergeten aspect van eetstoornissen.
Hoewel stoornissen zoals boulimia nervosa of eetbuistoornis net zo invaliderend en gevaarlijk kunnen zijn, ontbreken bij deze aandoeningen vaak de fysieke signalen die we associëren met eetstoornissen.

Het beeld dat de maatschappij heeft van iemand met een eetstoornis – broodmager, met uitstekende botten en een opvallend kwetsbaar uiterlijk – doet geen recht aan de diversiteit binnen deze problematiek.

Bij boulimia bijvoorbeeld, kunnen personen een “normaal” gewicht hebben of zelfs overgewicht.
Toch worstelen ze met schadelijke patronen, zoals herhaaldelijke eetbuien gevolgd door compenserend gedrag zoals braken of overmatig sporten.
Bij eetbuistoornis is er sprake van ongecontroleerde eetbuien zonder compenserend gedrag, wat vaak leidt tot overgewicht. In beide gevallen blijft de mentale en emotionele pijn onzichtbaar, terwijl het dagelijks functioneren ernstig wordt beïnvloed.

De maatschappelijke neiging om eetstoornissen uitsluitend te koppelen aan “mager zijn” zorgt ervoor dat veel mensen zich niet herkend of serieus genomen voelen.
Vrienden, familie of zelfs zorgverleners zien niet altijd alarmbellen, waardoor de worsteling onzichtbaar blijft. Dit kan leiden tot gevoelens van isolatie en eenzaamheid bij de persoon in kwestie.
Sterker nog, het ontbreken van fysieke signalen kan ervoor zorgen dat deze personen niet de juiste hulp krijgen, of zelfs helemaal niet worden geholpen.

Het is van essentieel belang om te begrijpen dat eetstoornissen geen vaste vorm hebben.
De impact zit niet in het aantal kilo’s, maar in de mate waarin de eetstoornis het leven van iemand overneemt. Het gebrek aan zichtbaarheid betekent niet dat de pijn er niet is.
Dit besef kan een belangrijk verschil maken, zowel voor het bieden van de juiste hulp als voor het doorbreken van stigma’s rond eetstoornissen.

De kracht van mentale veerkracht

Herstel van een eetstoornis draait om het herwinnen van een gezonde relatie met jezelf en met eten.
Dit proces is vaak langzaam en vraagt veel mentale kracht.
Het betekent oude, destructieve gedachten uitdagen en nieuwe, gezonde patronen aanleren.
Bijvoorbeeld leren luisteren naar je lichaam en emoties in plaats van controle te zoeken in strikte eetregels.

Wat de omgeving kan doen

• Luisteren zonder te oordelen: Vraag oprecht hoe het gaat en wees bereid om het onverwachte te horen.
• Vermijd opmerkingen over uiterlijk of gewicht, ga voor een compliment over de het karakter van die persoon, hoe die persoon jou laat voelen, hoe fijn je het vindt dat die persoon zo goed kan luisteren, … 
• Bied praktische steun: Samen eten of ruimte bieden voor open gesprekken kan een groot verschil maken.

Met begrip en steun kan de omgeving helpen bij het versterken van die broodnodige mentale veerkracht.

Boekentip: Hoe krijg ik meer grip op mijn emoties. Een hulpboek voor jongeren, Sheri van Dijk

Fragment uit ‘Eet gewoon. Een eetstoornis. En nu?’

HOE JIJ JE DIERBARE ONDERSTEUNT – uit “Eet gewoon. Een eetstoornis. En nu?” – Leen Seminck

Onthoud dat de maatschappij voor een herstellende persoon met een eetstoornis enorm uitdagend is.
De typische sociale gebeurtenissen die vaak samenhangen met eten en drinken, normale, spontane gebeurtenissen of wijzigingen in een planning zijn een heuse uitdaging voor hem of haar.

Om nog maar te zwijgen van de goedbedoelde opmerkingen, waarmee een persoon met een eetstoornis moet omgaan:

• ‘Je ziet er al veel beter uit’ – in het hoofd van de herstellende volgt het antwoord: zie je wel, mensen vinden me dik, wie ben ik nu nog? De doorsneepersoon die geen controle heeft over haar leven?

• ‘Hier, een stukje taart, dat is echt lekker hoor’ – in het hoofd van de herstellende volgt het antwoord: ik weet uiteraard dat dat lekker is, maar dit is al zolang mijn vijand. Geef me tijd.

• ‘En kun je dan nu weer gewoon eten?’ – in het hoofd van de herstellende volgt het antwoord: dat lukt me inderdaad al beter, maar waarom stel je zo’n oppervlakkige vraag? Het geeft de indruk dat je nog steeds denkt dat het probleem zich alleen rond eten afspeelt. Het eten is slechts een symptoom.

Dit artikel werd gepubliceerd in het tijdschrift Lichtpunt.

Mooie feedback op dit artikel in Lichtpunt;

Ik wil even laten weten dat ik iedereen die aan “Lichtpunt” meewerkt een pluim wil geven.
En een dikke duim.
Het meest recente onderwerp (dat eetstoornissen zowel zichtbaar als onzichtbaar kunnen zijn) vind ik heel relevant/goed gekozen.
Er is vaak de reflex bij naasten om te denken dat het beter gaat wanneer er minder uiterlijke tekenen zijn van een eetstoornis. In werkelijkheid kan het echter een strijd blijven.
(Eén die ikzelf blijf aangaan, soms scoort mijn pestkop, soms scoor ikzelf een goal ).
Bedankt om hier erkenning aan te geven!!

___________________________

Gesigneerd exemplaar ‘Eet gewoon. Een eetstoornis. En nu?’ aankopen.

Het boek “Eet gewoon” van diëtiste Leen Seminck biedt zowel persoonlijke inzichten als professionele begeleiding bij eetstoornissen.
Met dagboekfragmenten en praktische tips is het waardevol voor zowel patiënten als hun omgeving.

Door Leen Seminck | Oprichter en CEO Strak Plan & Penstripe_